Drugi rozdział Konstytucji RP, poświęcony wolnościom, prawom i obowiązkom człowieka i obywatela, rozpoczyna artykuł 30 w następującym brzmieniu:
Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.
Godność ludzka została przez ustawodawcę określona za pomocą trzech przymiotników: jest przyrodzona, niezbywalna i nienaruszalna. Co to oznacza?
Godność człowieka jest przyrodzona
Znaczy to, że godności nie nabywamy, nie zostaje nam ona przyznana, nie musimy na nią zasłużyć — z godnością się rodzimy. Jest ona właściwa każdej istocie ludzkiej, bez względu na wiek, płeć, wykształcenie, na dokonania i przekonania, na jakiekolwiek cechy przyrodzone czy nabyte, z samego faktu bycia człowiekiem, osobą.
Godność człowieka jest niezbywalna
Godności jako cechy przyrodzonej nie można zbyć, a zatem pozbyć się, oddać, ale też odebrać. Bez względu na nasze uczynki, bez względu na ocenę własną czy innych ludzi, godność posiadamy zawsze. Żadne nasze działanie, żadne nasze cechy nie mogą stanowić podstawy do odebrania nam godności czy jakiegokolwiek jej naruszenia. Taka sama godność przysługuje noworodkowi i starcowi, zbrodniarzowi i mężowi stanu.
Godność człowieka jest nienaruszalna
Większość praw i wolności przyznanych nam w Konstytucji pod pewnymi warunkami wolno państwu naruszyć. Należy do nich choćby prawo do wolności i nietykalności osobistej (art. 41.1 Konstytucji RP), które mogą zostać ograniczone ustawą, co ma miejsce choćby w przypadku przestępców. To samo dotyczy prawa własności czy prawa do uzewnętrzniania religii. Jednak zgodnie z art. 30 godności naruszyć nie wolno, jest ona w całości nietykalna.
Ale czym właściwie jest godność?
Godność to wywodzące się z naszego człowieczeństwa, z naszej podmiotowości, prawo do elementarnego szacunku. Przysługuje ono każdej ludzkiej istocie z tytułu jej uprzywilejowanego miejsca w świecie. Owo wyróżnienie wynika natomiast ze zdolności każdej istoty ludzkiej do podejmowania świadomych wyborów i do stanowienia prawa moralnego oraz podporządkowania się mu.
Godność oznacza też prawo do życia w ludzkich warunkach. Wynika z niego, że nie wolno nikogo poniżać ani niszczyć jego człowieczeństwa — bez względu na jego wartość wynikającą z cech charakteru czy postępowania.
Godność w prawodawstwie
Koncepcja godności ludzkiej uznawana jest za fundament praw człowieka. Preambuła Karty Narodów Zjednoczonych z 26 czerwca 1945 r. deklaruje konieczność przywrócenia wiary „w podstawowe prawa człowieka, godność i wartość jednostki”. Podobne słowa znalazły się w preambule Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 r., gdzie dodatkowo artykuł 1 ustanawia godność jedną z wartości podstawowych: „Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa”.
Godność pojawia się też w większości współczesnych konstytucji. Szczególnie znaczącym przykładem jest niemiecka ustawa zasadnicza, której powstanie w 1949 r. wyraźnie naznaczone zostało doświadczeniem hitleryzmu. Nie tylko godność znalazła miejsce w pierwszym artykule konstytucji RFN, ale też ów zapis znajduje się pod szczególną ochroną. Mianowicie artykuł 79.3, dotyczący zmiany konstytucji, zastrzega, że wszelkie modyfikacje artykułu 1 są niedopuszczalne. W ten sposób zagwarantowano, że godność ludzka nigdy nie straci miejsca najwyższej wartości konstytucyjnej.
Polska konstytucja takiego przepisu nie zawiera. Niemniej artykuł 30 został przez Trybunał Konstytucyjny oraz licznych konstytucjonalistów uznany nie tylko za jedną z klauzul generalnych, ale też za klauzulę nadrzędną wobec całego aktu prawnego, który o niej stanowi. Jako taka, godność człowieka nigdy nie może zostać z naszego systemu prawnego usunięta.
Weronika
brawo :)
OdpowiedzUsuń